Լորետտա Աղաջանյանը Մարտակերտի շրջանի Կիչան գյուղից է տեղահանվել։ Ընտանիքով այժմ ապաստանել են Կոտայքի մարզի Գառնի գյուղում։ MediaHub-ի հետ զրույցում նա պատմում է իր տեսած պատերազմի մասին։

Սեպտեմբերի 19-ին երբ հրետակոծվում էր Կիչանը, նրա 14-ամյա դուստրը՝ Միլենա Սարգսյանը արկերի ձայնից վախեցել և ուշաթափվել է։ «Այդ օրը դպրոցում էին։ Կեսօրին, նախքան պատերազմը զինվորականներ են եկել դպրոց, ուսուցիչներին զգուշացրել, որ իրավիճակը պայթյունավտանգ է, երեխաներին տուն ուղարկեն։ Երբ հասան տուն, երեխաներս ասացին՝ «մամ, կռիվ է սկսվելու, մեզ բաց են թողել»։ Ինձ համար դա ակնհայտ էր, որ ինչ որ բան սպասվում է, քանի որ եղբայրներս՝ Լեմբերտն ու Լենսերը ՊԲ և աշխարազորային ուժերում էին ծառայում, օրերով դիրքերում էին»,- պատմում է մեր զրուցակիցը։

Շատ չանցած Կիչանում լսվում են առաջին պայթյունները։ Լորետտան ասում է, որ միաժամանակ կրակել են և՛ զորամասի, և՛ գյուղի ուղղությամբ, կրակ էր թափվում բանուկ ճանապարհահատվածներին, այնպես, որ բնակչությունը չի էլ կողմնորոշվել, որ ուղղությամբ փախչի, ինչպես փրկվի։

«Երբ աղջիկս տեսավ այս քաոսը, միանգամից ուշաթափվեց։ Գյուղում ամենաապահովը մեր համագյուղացի Սերժիկենց տան պադվալն էր։ Հազիվ հասանք այնտեղ։ Կրակը չէր դադարում, Միլենայիս վիճակը գնալով ավելի էր սրվում, ժամանակ առ ժամանակ վատանում էր, դողում, շունչը չէր հերիքում։ Դա մի անբացատրելի իրավիճակ էր»,- հիշում է Լորետտան, նշում, որ դուստրը ֆիզիկապես այնքան ուժեղ է եղել, որ թեթև ատլետիկայի օլիմպիադաներում միշտ պատվավոր տեղ էր զբաղեցրել, հաճախում էր նաև պարի խմբակ, կոփված աղջիկ էր։

Վախից Միլենան հիվանդություն է ձեռք բերել, իսկ մայրը՝ անորոշության մեջ չգիտեր ինչպես փրկեր դստերը։

«Ասում էր՝ «մամա, փրկեք ինձ, մեռնում եմ»։ Դուք հասկանո՞ւմ եք իմ վիճակը։ Նույնիսկ մեկ րոպեով գլուխներս չէինք կարողանում հանել, գոնե իմանանք մեր գյուղում ինչ դեպքեր են տեղի ունեցել։ Երեկոյան Սերժիկ դային եկավ ու ասաց՝ արագ դուրս եկեք, թուրքերը Սրխեվանդը գրավել ու առաջանում են դեպի գյուղ, գնացեք Առաջաձոր։ Առանց մեր տներից մի բան վերցնելու, 7 ընտանիքով նստել ենք «ֆորդ» մեքենան ու ճանապարհվել։ Ինձ հետ երեխաներս էին, հիվանդ մայրս ու հաշմանդամ քույրս։ Պատասխանատվությունն ինձ վրա էր։ Մենք գիտեինք, որ եթե կրակեն մեքենայի ուղղությամբ պիտի մտնենք անտառներ ոտքով գնանք։ Մեր գյուղացիների մեծ մասը ոտքով է հասել Առաջաձոր»։

Այդ ընթացքում Լորետտան անընդհատ հանգստացնում էր դստերը, որ Առաջաձոր հասնելուց հետո ամեն բան լավ կլինի։ Սակայն, հաջորդ օրը առաջաձորցիների հետ Կիչանի ու Նոր Ղազանչիի բնակիչները ևս տարհանվել են։

«Մեզ տարել են Իվանյան, ռուսների կենտրոնակայան։ Երբ հրթիռակոծվեց Իվանյանի զորամասը, աղջիկս էլի վատացավ, այս անգամ շատ ավելի վատ էր, ինձ թվաց նույնիսկ չի շնչում։ Ճչում էի, օգնություն էի խնդրում, ոչ մի խաղաղապահ չմոտեցավ։ Էնքան մարդ կար այդ տարածքում։ Մի տղամարդ մոտեցավ, կարծեմ երևանցի էր, արագ Միլենկայիս լեզուն հանեց, կուլ էր տվել, առաջին օգնություն ցուցաբերեց ու բարձր գոռաց ռուսների վրա, որ գոնե երեխային փրկեք, մեռնում է։ Ռուսները եկան երակային միացրեցին, երեխայիս գույնը վերականգնվեց»,- արտասվում է արցախցի կինը։

Նրա զինծառայող եղբայրը՝ Լեմբերտը, Իվանյանից ընտանիքի անդամներին տեղափոխել է Ստեփանակերտ։ Մեր զրուցակիցն ասում է շատ դաժան օրեր է տեսել։ Ստեփանակերտում շենքի բնակիչներն օգնել են կնոջն ով ինչով կարող էր։

«Այդքանով հանդերձ, սարսափելի էր հատկապես սպասումը։ 2 եղբայրներս ծառայողներ էին, մեկը աշխատանքի։ Կապ չլինելու պատճառով երկար ժամանակ միմյանցից որևէ լուր չունեինք։ Ենթադրում էինք, որ եղբայրներիցս մեկը՝ Լեռնիկը գերեվարվել է։ Երբ Լենսերն ու Լեմբերտը եկան, սկսեցինք Լեռնիկի որոնումները։ Դիմեցինք Կարմիր խաչին ու սպասում էինք հրաշքի։ Եղբայրներս պատմեցին, որ մեզ մտերիմ Նորիկ անունով մի տղայի տանջամահ են արել, ծեծելով սպանել։ Միլենան լսել է այս ամենն ու էլի ուշաթափվել, մանավանդ, որ իր քեռու ճակատագիրն անհայտ էր»,- հիշում է նա, ավելացնելով, որ Լեռնիկն ավելի ուշ գերությունից վերադարձել է։

Մի քանի օր Լորետտայի ընտանիքը մնացել է Ստեփանակերտում։ Նրա երեխաները տեսել են, որ ադրբեջանցի ոստիկաններին տեղափոխող մեքենաներից վերջիններս հանել են դանակներն ու ձեռքով վիզը կտրելու նշաններ ցույց տվել։ Լորետտայի խոսքով՝ այս իրադարձություններն ավելի են վախեցրել երեխաներին։

Հայաստան տեղահանվելուց հետո 4 ամիս շարունակ Լորետտան դստեր առողջականի հարցով ամեն օր հիվանդանոցներում է եղել։ Բժիշկներն ասել են, որ «վախից արյան մեջ սպիտակուցի մակարդակի հետ կապված խնդիրներ կան», որը, Լորետտայի խոսքով, 14-ամյա դուստրն այժմ հաղթահարում է։

«Փառք Աստծո, աղջիկս հիմա կազդուրվում է։ Շատ է վախեցել, երկար ժամանակ նստել եմ կողքին, որ ինքը քնի։ Հիմա արդեն դպրոց է հաճախում, հարմարվում է նոր միջավայրին։ Զուգահեռ բուժումները շարունակվում են»։

Կնոջ խոսքով՝ չնայած խոստումներին ու հայտարարություններին, առողջապահությունն արցախցիների համար վճարովի է։ «Հիվանդանոցում միայն չեմ վճարել երակային ներարկման համար, մյուս բոլոր դեղամիջոցների ձեռքբերումն ու ստուգումները՝ վճարովի են։ Կարևորը երեխաս առողջ լինի»,- հավելում է մեր զրուցակիցը։